«Միլիոնների յուրացում կամ կոռուպցիայի բուրգ»

Դավիթ Պետրոսյան

«Վարդան Օսկանյանին կզրկեն 

պատգամավորական անձեռմխելիությունից» այժմ  այս հարցը շատ է քննարկվոոմ հասրակական բոլոր ոլորտներում։ Ոմանք այն դիտարկում են որպես արդար որոշում, ոմանք էլ ասում են, որ այդ լուրերը իրականությանը չեն համապատասխանում։ Վարդան Օսկանյանին մեղադրում են միլիոնների յուրացման մեջ, դա հաստատում է թե՛ ՀՀԿ գլխավոր խոսնակը (այսինքն  մեր երկրի գլխավոր քաղաքական ուժի ներկաըացուցիչը), թե՛ ՀՀ գլխավոր

դատախազը։ Օսկանյանը իր հերթին այսօր՝ ԲՀԿ-ի ժողովից  հետո,  հայտարարել է, որ ԲՀԿ-ն  այս դեպքի հետ կապված հայտարարությամբ հանդես կգա երկուշաբթի օրը։ Ժամանակը աշխատում է արդեն և՛ ԲՀԿ-ի , և՛ Սիվիլիթասի հեղինակության դեմ, վերջինիս «արդար», «անկողմնապահ» վերլուծություններն էլ դրվում են կասկածի տակ։ Պետք չէ մոռանալ նաև «ԲՀԿ + Սիվիլիթաս = Ռոբերը Քոչարյան» հայտնի բանաձևը։ ՀՀ նախկին նախագահը, ում նախագահության ժամանակ Վարդան Օսկանյանը արտգործնախարար էր,  որքան էլ, որ զարմանալի է, դեռևս հանդես չի եկել հայտարարությամբ։ Կա կարծիք, որ Օսկանյանը սխալ հաշվարկներ էր  արել և դրսևորել էր  չարդարացված արևմտամետություն, որը վնասել էր Ռուսաստանի հետ Ռոբերտ Քոչարյանի և  ԲՀԿ-ի  հարաբերություններին և  «Տհաճ» իրավիճակը շտկելու համար նախկին նախագահը իր լռությամբ ցույց է տալիս  իրենց հավատարմությունը Ռուսաստանին՝ ընդգծելով ԲՀԿ-ի  ռուսամետությույնը։

Ինչպես արդեն նշվեց Վարդան Օսկանյանը երկար տարիներ ներկայացրել է մեր երկիրը որպես արտգործնախարար, իսկ այժմ նա մեղադրվում է կոռուպցիայի մեջ։ Ավելի խորը մտածելուց հետո հարց է ծագում.  Վարդան Օսկանյանը մենա՞կ է գործել ( այո, հայ ժողովուրդը արդեն չի  զարմանում  մարդկային ահռելի ագահության վրա),  բայց արդյոք Վարդան Օսկանյանի ընկերները կթողեին, որ նա միայնակ օգտվեր <<պետական>>  միլիոններից, անկասկած նրանք կցանկանային իրենց մասնաբաժինը։ Կոռուպցիան բուրգ է, (դա բոլորս էլ գիտենք),իսկ այս «բացահայտումը  բուրգի միայն կատարն է,  իսկ արմատները շատ խորն են գնում։ Հուսանք այս դեպքը  սառը ցնցուղ կլինի մյուս պաշտոնյաների համար։ Ապագայում կիմանանք, թե այս լուրերր իրական են, թե ոչ, բայց որ կոռուպցիան քայքայում է մեր երկիրը ներսից դա բոլորս էլ գիտենք։ Տեսնենք, թե ոնց կզարգանան իրադարձությունները։

Արվեստազուրկ արվեստի հետևանքները

Հայկ Ավետյան

            Վերջերս դիտում էի  մի տեսանյութ, որում մեր համաքաղաքացիներն արտահայտում էին իրենց երաժշտական հակումներն ու ճաշակը, և, պետք է նշեմ, որ դրականորեն զարմացած եմ: իրոք, նույնիսկ փողոցով զբոսնելիս ակնհայտ է երիտասարդության  <<երտասարդացումը>>`  տիրող կարծրատիպերի վերացումը: Սակայն այդ խավը ժողովրդի մի փոքր մասն է միայն:

            ՈՒնկնդիրներից անցում կատարենք երգիչ-երգչուհիներին, ինչ են մատուցում նրանք, հասկանալու համար համացանցում փնտրեք Armenian pop, դուք իհարկե չեք գտնի հասցեագրված արտահայտությունը, փոխարենը թուրքաադրբեջանական մուղամն  ու կլկլոցն ապահովված են: Այստեղ, սակայն, գործում է ՀՀ ընտրությունների համակարգը` մեղավոր է կաշառք վերցնողը (ունկնդիրը), և ոչ թե կաշառատուն (երգիչը)` վերջինս ոմանց հաշվին իր գրպանն է լցնում:

Պատմական  փոքրիկ ակնարկ. յոթ դար պետականության բացակայության պայմաններում բացի եկեղեցուց ազգապահպան մեծ գործառույթ է ունեցել մշակույթը, մասնավորապես երաժշտությունը, չէ որ ազատագրական պայքարում հենց ազգային-ազատագրական երգերն են բարձրացրել հայ զինյալի մարտականությունը, ոգևորել նրան:

Իսկ հիմա, ինչ է կատարվում հիմա: մեր շրջապատում ամենուր հնչում է մեր ոխերիմ թշնամիների երգ-երաժշտությունը: Հասկանալի է` ճաշակին ընկեր չկա, սակայն մյուս կողմից, ենթադրենք, մի եվրոպացի կովկասագետ այցելում է Հայաստան` ուսումնասիրելու տիրող իրավիճակը, բնականաբար նա տեսնում է ադրբեջանաթուրքական մուղամը: Ինչ է ստացվում` մենք ինքներս փաստում ենք ադրբեջանաթուրքական այն պնդումը, թե հայերն ամեն բան իրենցից են խլել: Մշակութային կատարյալ ցեղասպանություն : Հետևաբար, ոչ միայն խոսելուց և արտահայտվելուց առաջ է պետք մտածել, այլև` լսելուց և ունկնդրելուց:

Երկընտրանք

Հովսեփ Բաբայան

Վերջերս լրատվամիջոցներից մեկում կարդացի շատ ուրախալի մի լուր: Ստեփանակերտի օդանավակայանը առաջիկա օրփրին բացվելու է: Այս իրադարձությունը շատ կարևոր է մեզ համար: Այն կնպաստի ԼՂՀ միջազգային հեղինկության բարձրացմանը, ավելի կհեշտացնի կապը դրսի հետ, կխթանի տուրիզմի զարգացումը : Հիշեցնեմ, որ այն նախատեսվում էր բացվել նախորդ տարվա սեպտեմբերին, բայց տարբեր պատճառներով այն երկարաձգվում էր: Հիմնական պատճառը, կարծում եմ, դա ինքնաթիռների ռմբակոծման մասին ադրբեջանցիների հայտարարություններն էին: Սակայն, վերջերս, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ջանքերով, Ադրբեջանի ղեկավարության հետ համաձայնություն ձեռք բերվեց,այն է` կրակ չբացել քաղաքացիական ինքնաթիռների վրա: Կարծում եմ, որ Սաֆարովի հետ կապված դեպքերից հետո, հիմա հենց այն ճիշտ պահն է օդանավակայանը բացելու, որովհետև Ադրբեջանը այդ ամենից հետո արժանացավ միջազգային հանրության քննադատությանը և հիմա դժվար փորձի վերսկսել պատերազմական ակտիվ գործողությունները : 

Հատկանշական է, որ ՀՀ նախագահը խոստացել եր լինել հենց առաջիններից մեկը, ով կմեկնի ինքնաթիռով Արցախ: Այն կբարձրացներ նրա հեղինակությունը, որպես առաջնորդի` նախագահական ընտրությունների նախաշեմին: Արդյոք նախագահը կկարողանա կատարել իր խոստումը: Մեծ է հավանականությունը,որ ադրբեջանցիները Մինսկի խմբի հետ բանակցելու ժամանակ չեն համաձայնվել Սերժ Սարգսյանի այդ որոշման հետ, որովհետև դրանով,կարծես, Հայաստանը հիշեցնւմ է աշխարհին Արցախի հայկական լինելու մասին: Այստեղ Սերժ Սարգսյանի առջև դրված են անձնական և պետական շահի հարցը: Առաջինի ընտրությունը կարող է ճակատագրական լինել պետության համար: Երկրորդ դեպքում նախագահը ստիպված է հրաժարվել իր խոստումից` ի շահ պետության: Այսպես պետք է վարվի պետական մտածողությամբ օժտված առաջնորդը: Այս ընտրությունը ավելի կգնահատվի հասարակության առողջ զանգվածների կողմից: Վերջին ներքաղաքական PR ակցիաներով նախագահը, գուցե, փորձում է ծածկել գալիք անձնական անհաջողությունը,բայց այդ <<անհաջողությունը>> ավելի օգտակար կլինի պետության համար: 

Ինչևէ, այս օրերին, երբ տարածաշրջանում դեռևս վառոդը թաց է, երբ ամեն պահ կարող է պատերազմ ծագել Իրանում կամ Արցախում,ավելի է մեծանում հայաստանյան քաղաքական վերնախավի ամեն որոշման կարևորությունը: Հուսանք, նրանք զգում են պահի լրջությունը:

Լիսաբոնի հերոսամարտը

1983 թվականի հուլիսի 27-ին Լիսաբոնում հինգ քաջորդիներ՝ Վաչե Դաղլյանը(19 տարեկան), Սեդրակ Աճեմյանը (19 տարեկան), Սիմոն Յահինյանը ( 21 տարեկան), Սարգիս Աբրահամյանը (21 տարեկան) և Արա Քրդլյանը (19 տարեկան) հարձակվեցին թուրքական դեսպանատան վրա վերականգնելու համար արդարությունը, աշխարհին ևս մեկ անգամ հիշեցնելու 1915 դեպքերի և դրա հետևանքերի մասին։ Շենքը գրավված մնաց մոտ 3 ժամ, որից հետո լսվեցին ուժեղ պայթյուններ։ Որոշ ժամանակ անց ոստիկանները շենքում գտան հայ հերոս երտասարդների ածխացած դիակները։ Հանուն հայրենիքի կյանքը գիտակցաբար զոհած երիտասարդների կատարած գործողությունները ցնցեց աշխարհը, չտեսնված արարք դարձավ ազգային- ազատագրական շարժումերի պատմության մեջ, դարձավ խորհրդանիշ և փարոս շատերի համար։ Լիսաբոնի հինգ երիտասարդների հերոսապատումը դարձավ նվիրումի անկրկնելի օրինակ։

Ուսանողական տոմսի խնդիրը

Դավիթ Պետրոսյան

Արդեն 20 օր է, որ շատ հայ երիտասարդների համար սկսվել է ուսանողական կյանքը։ Յուրաքանչյուր ուսանող ունի իր անձնական ակնկալիքները։ Բայց ծանոթանալ նոր մարդկաց հետ, ձեռք բերել նոր ընկերներ, ստանալ գիտելիքներ, որոնք քեզ ավելի կմոտեցնեն քո մասնագիտությանը, ներկա լինել փորձառու մասնագետների կողմից տրվող դասախոսություններին, ահա  այն արժեքները, որ միշտ եղել են, կան և կլինեն հայ ուսանողի  արժեհամակարգում։

Հիմնականում արդեն այդ ցանկությունները իրականանում են, մենք արդեն ճանաչում ենք մեր պրոֆեսորադասախոսական անձնակազմին և տեսնում  ենք, որ նրանք սրտացավ են իրենց յուրաքանչյուր  ուսանողի համար։ Դասնթացներին ամբողջությամբ մասնակցելու համար ուսանողը պետք է ունենա տվյալ առարկայի համար անհրաժեշտ  գրականությունը, որի մի մասը կարելի է գտնել գրադարանում։Բայց կա մի մեծ ԲԱՅՑ , գրադարանից չես կարող օգտվել, եթե չունես ուսանողական տոմս(սա հասկանալի է), բայց հասկանալի չէ ինչու  ԵՊՀ-ի մի շարք ֆակուլտետների ուսանողներ դեռ չունեն իրենց ուսանողական տոմսերը։ Գրքերը գրադարանում են, բայց չես կարողանում դրանցից  օգտվել, միթե՞ սա չի հիասթափեցնում ։ Ուսանողների մեծ մասը արդեն կատարել է իր վճարումերը,արդեն անցել է  3 շաբաթ, բայց փոփոխություն չկա։ Գրքերը գրադարանից վերցնելու համար ուսանողները որոնում են տարբեր ճանապարհներ. ավելի բարձր կուրսի ուսանողները  հասնում են օգնության, կամ կիրառական մաթեմաթիկայի   ֆակուլտետի ուսանողը վերցնում է քաղաքագիտության առարկայի գիրք և հակառակը։ Մի շարք առարկաների սեմինարները արդեն սկսվել են, և գրքերի կարիքը իրոք զգացվում է։ Բայց ուսանողական քարտերը չկան և ժամանակն էլ անհայտ է, թե երբ կլինեն։ Սա ոչ բողոք է, ոչ էլ քննադատություն, ուղղակի հարց է, որ կարող էր չլինել։ Բայց չէ. մենք հայ ենք, և լավատեսությունը, համբերությունը մեզնից անբաժան են։

Հայը լքում է, նրանք գալիս են։

Դավիթ Պետրոսյան

2002 թվականից Հայաստանում սկսվեց  անշարժ գույքի գների աճ, 2008-ին այն հասավ իր գագաթնակետին և հավասրավեց ԱՄՆ-ի և Եվրոպայի մի շարք երկրների անշարժ գույքի գներին։ Եվ դա այն ժամանակ, երբ  ՀՀ բնակչության հիմանական մասը դիմում է արտագաղթի։ Բոլորս ել նկատել ենք այդ տարերային շինարարությունը, ամեն տեղ կառուցվում են նոր էլիտար շենքեր և առանձնատներ, բոլորս գիտենք նաև, որ ՀՀ քաղաքացիների մեծ մասը ի վիճակի  չէ գնել բնակարաններ այդ շենքերում իր ստացած աշխատավարձով։ Վառ օրինակ է Մանումենտից Սարի թաղ ընկած  կանաչ տարածքների  վերածումը շինհրապարակների։ Ինքնըստինքյան հարց է ծագում, բա ինչի՞ են այդքան կառուցում  ու կառուցում, ու՞մ համար են այդ բնակարանները։

2003 թվականին ՀՀ նախագահի և Ազգային ժողովի կողմից ընդունվեց որոշում, համաձայն որի օտարերկրացիները իրավունք ունեն դառնալ անշաժ գույքի սեփականտեր  Հայաստանում։ Այդ օրենքը կարծես թե գրվեց պարսիկների և մեր մյուս մուսուլման հարևաննների  համար։Սկսվեց և մինչև այժմ էլ շարունակվում է նրանց ներհոսքը Հայաստան։

Ներկայումս կիսակառույց շենքերում 1 մետր քառակուսու գինը սկսվում է 1500 ԱՄՆ դոլլարից։ Հարց է ծագում, ինչու՞ համար են այդ օտարերկրացիները այդ գներով գնում բնակարաններ Հայաստանում՝ երկրում, որը գտնվում է սեսմիկ անկայուն վիճակում, երկրում, որտեղ բիզնեսի համար կան շատ մեծ ռիսկեր և վերջապես երկրում, որը դեռ պատերազմում է իր հարևանի հետ։ Այդ նույն գներով նրանք կարող են գնել բնակարաններ ավելի բարեկեցիկ և զարգացած երկրներում։ Փաստը այն է, որ հայը գնում է, նրանք գալիս են։  Հարցերը շատ են....... 

Եկեք մտածենք այս հարցի շուրջ, ժամանակը աշխատում է մեր դեմ։

Ծիրանի հայրենիքը Հայաստանն է

Ծիրանի հայրենիքը Հայաստանն է։ Հայերը ծիրան են աճեցնում ավելի քան 3000 տարի։ Դա ապացուցում է նաև Գառնու տաճարի շրջակայքում պեղումների ժամանակ հայտնաբերված ծիրանի կորիզները։ Պակաս կարևոր չեն նաև ծիրանի օտարալեզու անվանումները։ Հին հռոմեացիները նրան կոչել են արմենիկում, այսինքն հայկական, արաբերեն նրա անունն է թուֆահ ալ արմանի՝ հայկական խնձոր, Միջագետքի հին բնակիչների մոտ՝ խազուրա արմենիա, այսինքն՝ հայկական խնձոր։ Բուսաբանության մեջ էլ ծրիրանի լատիներեն գիտական անունն է պրունուս արմենիկա, այսինքն՝ հայկական սալոր։

Հղիության դեղորայքային ընդհատում` նոր անվտանգ ու արդյունավետ եղանակ

Էդգար Վարդանյան

Այսօր սովորականի պես երիտասարդներով դուրս էինք եկել պահանջատիրական երգեր երգելու, սակայն հենց սկզբից մեզ <<այցելեցին>> տարօրինակ երևույթներ:Նկարագրեմ իրավիճակը: Հյուսիայաին պողոտա:Մարդկային շարժ:Մենք երգում ենք <<Պատերազմ եք գնում>> երգը:մեր շարքերում հիմնականաում աղջիկներ էին,տարիքները տատանվում էր 14-17:Հանկարծ էս երևույթներից մի քանիսը, որ տարածքում քոչելով,ինչ որ թռուցիկ էին բաժանում,մոտեցան մեր աղջիկներին:Նրանց նույնպես տվեցին այդ անիծյալ թռուցիկներից և շարունակեցին իրենց գործը...Ո՞վ մտածիր ինչ է պարունակությունը,քո ԱԶԱՏ հայրենիքում պեպերիդ շուրթերից հնչած երգի ոգեկոչող բառերն ես տարածում,այդ վայելքի ընթացքում թերևս ուղեղդ թռչում է ռազմի դաշտից մինչև Սասուն,մի պահ կտրվում ես շրջապատիդ տկարությունից ու աննկարագրելի հաճույքըի բույրը զգում ...մեկ էլ երեխեքից մեկը,որ 14-15 տարեկան է թուղթը տվեց ինձ,մատնանշելով մի բան, որպեսզի կարդամ(այս ամենի ընթացքում մենք երգում էինք)...վերցնեմ կարդամ ու ի՞նչ...ետևում գեղեցիկ տառերով գրված է ` ՀՂԻՈՒԹՅԱՆ ԴԵՂՈՐԱՅՔԱՅԻՆ ԸՆԴՀԱՏՈՒՄ` ՆՈՐ, ԱՆՎՏԱՆԳ և ԱՐԴՅՈՒՆԱՎԵՏ ՏԱՐԲԵՐԱԿ ԿԱՆԱՆՑ ՀԱՄԱՐ: Թե ինչպիսի լեզվակռիվ սկսվեց մեր ու այդ անհայտ ծնունդների միջև, չեմ նկարագրի,միայն ևս մի անգամ կասեմ, որ դրանք իրոք անհայտ ,ազգիս հետ կապ չունեցող տարրեր էին...ավելին մեր երգը անվանեցին ՂԺՂԺՈՑ... Սակայն ամեն բան մի կողմ դնելով եկեք հարցի խորքային արմատները լուսավորենք.դեռահաս հայուհուն ինչե՞ր են բաժանում...ի՞նչ է քարոզվում...և վերջապես այդ բուկլետը ի՞նչ նպատակ է հետապնդում...անուղղակիորեն կհորդորե՞ն պոռնկությա'ն դիմել...Եվ այս անիծյալ թռուցիկների ի ետևում կանգնած է <<Կանանց իրավունքների կենտրոնը>>: Ահա առաջին հայացքից բարեկիրթ ու ազնիվ անվան տակ, ինչ այլասերող քարոզ են իրականացվում...

Կանգառում պահե'ք

Հովսեփ Բաբայան

Այսօր շատերս ենք օգտվում երթուղային տաքսիներից (մարշուտկա): Եվ ամենատհաճ երևույթը, որին առնչվում են երևանաբնակները, դա «տեղի» հարցն է: Երբ 12 հոգու համար նախատեսված միկրոավտոբուսներում մեր վարորդները կարողանում են տեղավորել 15-17 մարդու: Այդ ժամանակ, նրանց, ում «բախտ» է վիճակվել գոնե կանգնելու, հայտնվեւմ են շատ անհարմար վիճակում (հիմնականում կանայք), հաճախ ստիպված լինելով հայտնվել էքստրեմալ իրավիճակներում: Ինչու՞: Վարորդների մեծամասնության պատճառաբանությունը գրեթե միշտ նույնն է. «Պլանա դրած պիտի անենք»: Ես նրանց չեմ մեղադրում: Նրանք ընտանիք են պահում և նրանց գործն էլ շատ ձանձրալի ու տաղտկալի է: Եվ նրանց տեսանկյունից այդքան մարդ իրար գլուխ հավաքելը հասկանալի է: Խնդրի լուծումներից մեկը պետավտոտեսուչների կողմից բոլոր այն վարորդերի տուգանումն, ովքեր սահմանված կարգից շատ մարդ կտեղափոխեն: Բայց այս դեպքում հարվածը հասցվելու է վարորդներին, որոնք օրվա վերջում պետք է նախորոք հաստատված գումար վճարեն իրենց տերերին: Այս դեպքում նրանք չեն կարող աշխատել այնքան գումար որքան հարկավոր է: Այստեղ կարող է կիրառվել այլ մեխանիզմ, օրինակ տուգանքը մուծի հենց երթուղային գծի տերը: Այս դեպքում տերերը շահագրգռված կլինեն նվազեցնելու վարորդներից պահանջված գումարը : Լուծման մյուս տարբերակը պետք է որոնել գծերի տերերի մեջ: Պետությունը պետք է միջամտի այդ գործընթացին և ազդի տեր-վարորդ հարաբերություններին, որպեսզի նվազեցվի վարորդների վրա դրված «պլանը»: Իսկ եթե հենց այդ նույն պետության չինովնիկներն են տերերը: Մեզ մնում է մեր հայկական անսպառ հույսը դնել նրանց բարեխղճության վրա, որից նրանք այդքան էլ չունեն:

«Բանկ Օտոմանի» գրավումը

1894-1896 թվականների հայերի զանգվածային կոտորածներից հետո Եվրոպական տերությունների պարտադրմամբ, սուլթանը խոստանում է իրականացնել բարենորոգումներ հայկական վիլայեթներում, բայց խոստումը, ինչպես միշտ, մնում է թղթի վրա։ Եվրոպական տերությունների ուշադրությունն Հայկական հարցի վրա գրավելու համար հայ վրիժառուները գնում են այս հերասական քայլին։1896 թվականի օգոստոսի 14-ին հայ վրիժառուները գրավեցին Պոլսկի կենտրոնում գտնվող Օսմանյան կայսրության կենտրոնական դրամատունը, պատանդ վերցրեցին 150 աշխատողների։ Եղան նաև զոհեր։ Հաջորդ օրը ռուսական դեսպանատան ներկայացուցիչ Մաքսիմովի միջամտությամբ հայ վրիժառուները թողեցին բանկը և ֆրանսիական « Ժիրտ» նավով տեղափոխվեցին Մարսել։Մասնակիցների թվում էին՝ Վարդան Շահպազ (Մինաս Տոնիկյան), Ավո (Ավետիս Մաղաքյան), Զարեհ Խաչիկյան, Մուշեղ (Ենովք Անուշյան), Հաճի (Հակոբ Խոճիկյան), Միհրան Կարապետյան, Արմեն Գարո (Գարեգին Փաստարմաջյան), Բաբկեն Սյունի (Պետրոս Փարյան), Հրաչ (Հայկ Թիրաքյան)։Օսմանյան կայսրության համար դա մեծ խայտառակություն էր, որ մի խումբ հայ հեղափոխականներ օրը ցերեկով հաջողել էին հարվածել սուլթանի կառավարության ողնաշարին ու աշխարհով մեկ թնդացնել Հայոց արդար Դատի պահանջատիրության վսեմ ձայնը:

Երկարակյաց ծերունին

Բոլորս էլ ցանկանում ենք երկար ապրել, և դժվար թե մեզ չհետաքրքրի այդ նպատակին հասնելու փորձված միջոցներից մեկի հետ ծանոթանալը։Անգլիացի 102 ամյա Դառել Լավը լույս է սփռել երկար տարիներ առողջ մնալու իր գաղտնիքի վրա։ Շաբաթական 5 անգամ՝ երկուշաբթիից- ուրբաթ, Լավը ուտում է տապակած հավ։ Բայց դա դեռ բավական չէ, կարևոր են նաև տապակած երկու տեսակի բանջարեղենը, կարտոֆիլը, միսը, սոուսը և Յորքշիրյան պուտինգը։ Այս բանաձևով անգլիացին առաջնորդվում է 1958 թվականից՝ տարեկան մոտ 260 անգամ,իսկ ամբողջ կյանքում 15 000 անգամ նա օգտագործել է նույն ուտեստը։ ։ Լավը ընդգծում է նաև ֆիզիկական վարժությունների կարևորությունը։ Նա մեջբերում է,- մարդիկ ինձ ասում են, որ ես ունեմ 83 տարեկան մարդու տեսք։ Իմ կարծիքով երկարակեցությանս հիմքում ընկած է տապակած ուտեստներով ընթրիքը։ ԱՅՈ՛, դա իսկականից օգնում է ինձ։ Դառելը ամուսնացած է եղել Էդնա անունով կնոջ հետ և ունեցել է մեկ որդի, ով ,ցավոք սրտի, մահացել է։

Հովհաննես Թումանյանի նամակն Անդրանիկ Օզանյանին

Սիրելի Անդրանիկ

   

Ահավոր մոմենտի առջև ամեն մարդ պետք է ընդհանուր սեղանին բերի ինչ որ ունի և կարող է՝ թե վերահաս վտանգը կանխելու և թե բաղձալի հաղթությանը հասնելու համար։

   Ես չորս տղա ունեմ, չորսն ել երկրի կառավարության, Ազգային խորհրդի և քո տրամադրության տակ են, իսկ չորս աղջիկս էլ պատրաստակամ գնում են թիկունքի աշխատանքերին՝ ինչի որ ընդունակ կլինեն։ Ես էլ, անշուշտ, սրանցից թանկ ոչինչ չունեմ,  հետևաբար ոչինչ չեմ խնայի, միայն թե կարողանանք բոլոր ազնիվ ժողովուրդների և ազատասեր հոգիների հետ միասին ետ մղել վերահաս վտանգը և պաշտպանել ամենքիս սրբազան իրավունքներն ու ազատությունները։ Ես անսասան հավատում եմ Քո՝ շատ փոթորիների մեջ ձեռք բերած փորձությանը, վառ հայրենասիրությանն ու ազատասիրությանը, այլև բնական մարդասիրությանը ու զինվորական բարձր տաղանդին, և պատրաստ եմ եմ գալու, երբ և ուր կկոչի Քո եղբայրական ձայնը։

                                                                                   

                                                                       Համբուրում եմ հերոսական ճակատդ,

                                                                       միշտ Քո Հովհաննես Թումանյան

Հ.Գ. Սրա հետ միասին, որովհետև ես են կարծիքին եմ, որ ամեն Հայ այժմ պետք է  ՝ իրեն դնի կամավոր տուրքի տակ, պարտավորվում եմ ամսական հարյուր ռուբլի տալ էս նպատակով մեր ընդհանուր գանձարանին։                                                                                    

                                                                                                                                                                              

                                                                                                                1917 թ.

Արցախի հրաշքը

Արցախ աշխարհում, Սխտորաշեն գյուղի տարածքում մի ծառ կա, որին տեղացիները կոչում են Տնջրի (սոսի)։ 1900-ական թվականներին ծառն անձնագիր էր ստացել և հատուկ պահակ ուներ, որին աշխատավարձ էր վճարվում այդ մեն-միակ, հսկա ու հավերժական ծառը հսկելու համար։Վերջերս ծառին կրկին անձնագիր է շնորհվել։ Անձնագրի «տարիքը» սյունակում նշված է «2000 տարեկան»։Հնագույն աղբյուրները վկայում են, որ Մեսրոպ Մաշտոցն այդ ծառի մոտով է անցել դեպի Ամարաս՝ իր սուրբ առաքելությունը կատարելու։Հսկա սոսին բազմիցս կայծակնահար է եղել, ներսում առաջացել է «բնակմակերես» ժամանակակից 3 սենյականոց բնակարանի տարածքով՝ 44 քառակուսի մետր ։ Ծառի շրջագիծը հողի մակերեսում 27 մետր է, բարձրությունը՝ 54 մետր՝ 15 հարկանի շենքի բարձրությամբ։ Տնջրին մի քանի «դուռ» ունի, «կենտրոնական» մուտքով ձիավորը հեշտությամբ մտնում է ներս։ Գարնանից մինչև ուշ աշուն ծառի տերևները փարթամ են, մուգ կանաչ։ Ըստ մասնագետների՝ ծառը մեկ օրվա ընթացքում խմում է 4,5 տոննա ջուր։ Ծառի ստվերը ծածկում է 1400 քառակուսի մետր մակերես։ Հազարամյակների ճանապարհ անցած ծառի մասին հիշատակված է «Հայկական Հանրագիտարանի» 10-րդ հատորի Սխտորաշենին նվիրված հոդվածում։

Օգտագործված գրականություն` «Գիտելիքների շտեմարան» Ալբերտ Փարսադանյան։

Հայկական լեգեոն

Հայկական լեգեոնը կամ արևելյան լեգեոնը կազմվեց ըստ Լոնդոնում կնքված պայմանագրի, որն ստորագրել էին Մարկ Սայքսը(Անգլիա), Ժորժ Պիկոն(Ֆրանսիա) և Պողոս Նուբար փաշան։ Լեգեոնը պետք է ֆրանսիական զորքերի կազմում պայքարի Թուրքիայի դեմ, որի դիմաց Ֆրանսիան խոստանում էր Կիլիկիայի հայերին տալ ինքնավարություն։ Կամավորներից կազմվեց Առաջին գումարտակը, որը փոխադրվեց Կիպրոս զորավարժությունների։ Հետագայում կազմվեցին նաև Երկրորդ և Երրորդ գումարտակները։Առաջին ռազմական մկրտությունը տեղի ունեցավ Պաղեստինում, 1918 թվականի սեպտեմբերի 18-ին (Արարայի ճակատամարտ)։ Կամավորակնների թիվը հասավ 5 հազարի։ Հայկական լեգեոնը նոյեմբերին մտավ Կիլիկիա։ Սակայն Ֆրանսիան արդեն մեծ առևտուր էր սկսել` Սիրիան պահպանելու եւ Թուրքիայում ունեցած տնտեսական խոշոր առանձնաշնորհումների վերականգնման դիմաց Կիլիկիան հանձնելու համար: Ուստի Մարաշում, Այնթապում, Սիսում, Իսլահիեում, Դյորթ Յոլում, Օսմանիեում, Հարունիեում, Միսիսում, Բաղչեում, Բոզանթիում, Ամանոսի եւ Տավրոսի լեռնաշղթաների երկայնքով Արարայի խելահեղ ճակատամարտից ավելի ծանր ու արյունալի մաքառումներ ունեցած Հայկական լեգեոնը, որն ապահովում էր Ֆրանսիայի ներկայությունը Կիլիկիայում, 1920-ի օգոստոսի 19-ին հայտարարվեց լուծարված: Այլ տվյալներով՝ Հայկական լեգեոնի լուծարումը վերջնականապես ավարտվեց միայն սեպտեմբերի 14-ին: 1920-ի վերջին եւ 1921-ի սկզբին լեգեոնականները հեռացան Կիլիկիայից: Մի մասն էլ մնաց եւ տարեվերջին կիլիկիահայության հետ բռնեց վերջին տարագրության դժվարին ճանապարհը:Կիլիկիայում մեր վերջին զորասյունը՝ Օսմանյան Թուրքիայի, ապա քեմալական բանակների դեմ որեւէ պարտություն չկրած Հայկական լեգեոնը, արեւմտահայության՝ իր հողի վրա մարող կանթեղի վերջին առկայծումն էր՝ պայծառ, բարձր, հզոր, եւ կամավորների մեղքը չէր, որ իրենց ազատագրած Կիլիկիան վերստին մնաց թշնամուն…

Օգտագործված գրականություն` «Գիտելիքների շտեմարան» Ալբերտ Փարսադանյան www.hayzinvor.am:

Մեր հասարակության արատները

Դավիթ Պետրոսյան

Յուրաքանչյուրս ունի մարդու իր սեփական իդեալը, որն օժտված է այն բոլոր հատկություններով և բնավորության գծերով, որոնք մեզ հագեհարազատ են։ Բայց հայ աղջկա կերպարը միշտ բոլորիս մոտ եղել է  անփոփոխական, այն ասոցացվել է առաքինության, պարկեշտության, բարոյականության, կարգապահության և այլ բարձր արժեքների հետ։Դարեր շարունակ այդ եղել է այդպես, և այսօր էլ մենք ցանկանում ենք այդ տեսնել, սակայն ցավալի  է, որ այսօր նկատելի են շեղումներ մեր ազգային ավանդույթներից։

Փողոցում քայլում ես, և լսում ես, թե ինչպես աղջիկները իրար հետ խոսում են տգեղ ժարգոնով։ Օրինակ՝ «հորս արև կայնի» , «լավ չես ախչի», «վոշմ ես հելա»։

Մեկ օրինակ ևս, որին ես ականատես եմ եղել անձամբ։ԵՊՀ-ի ուսանողները հաշվապահությունում կատարում էին իրենց վճարումերը և գոյացել էր բավականին մեծ հերթ, կային նաև տարիքով մեծ մարդիկ։ Ներս մտան 19-20 տարեկան երկու աղջիկներ։Նրանցից նեկը չհանդուժեց սպասել իր հերթին և բավականին հանգիստ ճեղքեց հերթը և հայտնվեց բոլորի դիմացում՝ խախտելով կուլտուրայի հասարակ կանոնները։Մյուսը ժպտալով ողջունեց ընկերուհու քայլը, ոտքը հենեց աթոռին և սկսեց բարձրաձայն ծամել իր ծամոնը։

Ո՞րն է այս ամենի պատճառը. Ընտանիքի սխալ դաստիրակությունը, հեռուստացույցի և համացանցի բացասական ազդեցությունը.... Յուրաքանչյուրս  կունենա իր բացատրությունը, բայց փաստն այն է, որ հասարակությունը փտում է ներսից ,  ձևավորվում է սխալ արժեհամակարգ՝ մեր դասական գրականության  հերոսներին փոխարինեու են եկել նոր արժեքներ՝ սերմանելով սուտի առաջադիմություն և հետամնացություն։Դրա համար անհրաժեշտ է, որ յուրաքանչյուրս սկսի ինքն իրենից, տարածի ճիշտ և ազնիվ գաղափարներ իր շրջապատում։Ինչ խոսք,  վատը ավելի հեշտ է վերցնել քան լավը ,բայց փորձենք և հավատացե՛ք, որ կստացվի։

«Ուժը՝ իրավունքի հիմք» Նիկոլո Մաքիավելի Մաս 2

Քաղաքականությունը պետք է զբաղվի ոչ թե մարդկային հասարակության կատարյալ կարգերի, այլ այն միջոցների և ուղիների որոնումներով, որոնց օգնությամբ կարելի է վերափոխել ու ամրապնդել գոյություն ունեցող հասարակարգը։ Այդ պատճառով քաղաքական գործունեության հիմքը նա համարում է ոչ թե բարոյականությունը, այլ ուժն ու գործնական քաղաքական օգուտը, քանի որ զուտ բարոյական միջոցներով անհնար է հասնել գործնական- քաղաքական նպատակի։ Ըստ քաղաքական մտածողի՝ անցյալի ուսումնասիրությունը հնարավորություն է տալիս կանխատեսել ապագան։ Դա այդպես է, որովհետև «մարդկային բոլոր գործերը կատարում են մարդիկ, ովքեր ունեցել ու միշտ պիտի ունենան միևնույն կրքերը, և այդ պատճառով դրանք պիտի ունենան միևնույն արդյունքը» ։ Քաղաքականության նպատակը իշխանության ձեռքբերումն է, դրա ընդլայնումը, պահպանումը և ամրապնդումը։ Կառավարիչը անշուշտ պետք է հետապնդի նաև բարոյական նպատակներ։ Ուստի՝ բարի նպատակը արդարացնում է դրան հասնելու միջոցների ընտրությունը։ Կարելի է ասել, որ Մաքիավելից սկսած՝ « ուժը ներկայացվել է որպես իրավունքի հիմք՝ քաղաքականության տեսական հետազոտությունը ազատելով բարոյականությունից և, ըստ էության, առաջ է քաշվել քաղաքականության ինքնուրույն մեկնաբանման կանխադրույթը» ։

Օգտագործված գրականություն` «Քաղաքական ուսմունքների պատմություն» Կառլեն Միրումյան:«

«Իմանալ՝ նշանակում է կանխատեսել» Նիկոլո Մաքիավելի Մաս 1

Չնայած Մաքիավելին ապրել և ստեղծագործել է մեզանից կես դար առաջ, բայց նրա կողմից առաջ քաշված շատ հիմնահարցեր և խնդիրներ արդիական են նաև հիմա։ Նրա կոմղից բացահայտված օրինաչափությունները և կատարած ուսումնասիրությունները թե՛ քաղաքական զարգացումերի, թե՛ մարդկային հոգեբանության վերաբերյալ ցույց են տալիս դեպի քաղաքական- հասարակական կատարելագործումը տանող բազմաթիվ ուղիներ։Մաքիավելիի երկերին բնորոշ է էմպիրիկ ուղղվածությունը։ Նա ընդունում է մշտական օրենքների և մշտական հարաբերությունների գոյությունը աշխարհում, որը հավերժ շարժման մեջ է։ «Աշխարհը,- գրում է նա,- միշտ էլ բնակեցված էր մարդկանցով, որոնք միշտ օժտված են եղել միևնույն կրքերով» ։ Ուստի` «դիտարկելով իրադարձությունները, որոնք տեղի են ունենում անցյալում, մենք հեշտությամբ նկատում ենք , որ բոլոր պետություններում ու բոլոր ժողովուրդների մոտ գոյություն են ունեցել միևնույն ցանկությունները և միևնույն կրքերը»։ Մաքիավելին համոզված է, որ պատմական անցյալի երևույթների և իրադարձությունների մանրազնին ուսումնասիրությամբ կարելի է կանխատեսել հետագա իրադարձությունները։ Նա ձևակերպում է մի հիմնադրւյթ, որը հետագայում դառնում է եվրոպական գիտական պոզիտիզմի հիմքը. «Իմանալ` նշանակում է կանխատեսել»։ Լինելով համոզված էմպիրիկ և ռեալիստ՝ նա չի մշակում կատարյալ պետական կարգի իդեալական նախագծեր։ Իր խնդիրը նա համարում է անցյալի և ներկայի խոր իմացությունը և իմաստավորումը՝ բացահայտելու ու ձևավորելու այնպիսի սկզբունքեր, որոնք օգտակար լինեն ներկան ու ապագան ուսումնասիրելու համար։ Մաքիավելիի երկերում քաղաքականության տեսական քննարկումն ազատ է բարոյական ու կրոնական չափանիշներից։ Պետության անհրաժեշտությունը Մաքիավելին հիմնավորում է մարդու եսասիրական բնությամբ և այն բռնությունը սանձահարելու պահաջմունքով։ Միաժամանակ նա նշում է, « Բնությունը մարդկանց ստեղծել է այնպես, որ մարդիկ կարող են ցանականալ ամեն ինչ, բայց չեն կարող հասնել ամեն ինչի» ։
Օգտագործված գրականություն «Քաղաքական ուսմունքների պատմություն» Կառլեն Միրումյան:

Նիկոլո Մաքիավելի

 Նիկոլո Մաքիավելի ( իտլ. Niccolò di Bernardo dei Machiavelli 3 մայիս, 1469, Ֆլորենցիա — 21 հունիս, 1527 )՝ իտալացի նշանավոր քաղաքական մտածող ու պետական գործիչ, ռազմական արվեստի տեսաբան, Նոր ժամանակի քաղաքական տեսության հիմնադիրներից մեկը։ Նիկոլո Մաքիավելին ծնվել է Իտալիայի Սան-Կաշանո գյուղում և է եղել է Բեռնարդո դի Նիկոլո Մաքիավելիի (1426-1500) և Բարտոլոմեիի դի Ստեֆանո Նելիի(1441-1496) երկրորդ արու զավակը։ Ստացել է իրավաբանական կրթությունՄաքիավելին ապրել է մի այնպիսի խառը ժամանակաշրջանում, երբ Հռոմի պապը իր տրամադրության տակ ուներ մի ամբողջ բանակ, իսկ Իտալիայի հարուստ քաղաք-պետությունները իրար հետևից նվաճվում էին Ֆրանսիայի, Իսպանիայի և Սրբազան հռոմեական կայսրության կողմից։ 1494 թվականին վերականգնվեց Ֆլորենցիայի անկախությունը և երկրից դուրս քշվեց 60 տարի այն կառավարող Մեդիչիների ընտանիքը։ Այդ ժամանակ քաղաքական ասպարեզ մտավ Մաքիավելին. 1498 թվականից նա 14 տարի զբաղեցրել է ՝ Սինյորայի (Տասի խորհուրդ)՝ Ֆլորենցիայի հանրապետության բարձրագույն գործադիր մարմնի քարտուղարի և զուգահեռ՝ երկրորդ կանցլերի պաշտոնները, ղեկավարել ազատության և խաղաղության Հանձնաժողովը։ 1492- 1512 թվականներին Մաքիավելին դիվանագիտական առաքելությամբ բանակցել է Լյուդովիկոս XII-ի , Ֆերդինանտ II-ի և Հռոմի պապու հետ։ ։ Հեղաշրջումից և Մեդիչիների՝ իշխանության վերադառնալուց հետո Մաքաիավելիին կասկածում են հակակառավարական դավադրությանը մասնակցելու մեջ և արտաքսում Ֆլորենցիայից ոչ հեռու իր կալվածքը։ Այստեղ էլ նա գրում է իր երկերի մեծ մասը։ Նրա քաղաքական կարևորագույն երկերն են՝ «Միապետ (Պրնիցեպս)» (1513), «Դատողություններ Տիտուս Լիվիուսի առաջին տասնօրյակի վերաբերյալ» (1513-1516), «Ֆլորենցիայի պատմությունը» (1520-1525)։

Մախլուտոյի և արջի գոտեմարտը

1907 թվականին, երբ զոհվում է Գևորգ Չաուշը, հայդուկները ցրվում են ամբողջ Տարոն աշխարհով մեկ, գրեթե բոլորը անցան խաղաղ կյանքին, միայն Մախլուտոն էր, որ զենքը ձեռքից վայր չդրեց և բարձրացավ սարերը: Մի անգամ, երբ պետք է սարերում նախօրոք նախանշված վայրում հանդիպեր Մշեցի Տիգրանին հորդ անձրև է սկսվում, և նա հարմար քարանձավ է փնտրում մոտակայքում, որպեսզի պատսպարվի: Գտնում է նման մի քարանձավ և երբ ցանկանում է մտնել ներս, որ ստուգի թե ներսում ինչ կա, կամ միգուցե ով կա, հենց այդ պահին մի արջ վրա է պրծնում մթության մեջից ու հարձակվում քաջարի հայդուկի վրա: Տարոնի առյուծը սառնասրտորեն է պահում իրեն, չի խառնվում և միանգամից դիմում ինքնապաշտպանության: Սկսվում է մի կատաղի գոտեմարտ, որը տևում է 10 րոպե, և երբ Մշեցի Տիգրանը հասնում է հանդիպման վայրը, տեսնում է իր ընկեր` Մախլուտոն շունչը փչած մի հսկա արջի կողքին նստած է: Տիգրանը ինքն էլ ֆիզիկապես պինդ մարդ էր*, բայց որ դատարկ ձեռքերով արջ սատկացնի մարդ դա չէր տեսել: Ահա այսպիսի ուժի տեր էր Սմբատը, բայց այստեղ միայն ուժը դժվար թե բավականացներ, առանց խելքի ուժը անզոր է դառնում:* Տիգրանը Առաքելոց վանքի կռվի ժամանակ բաց ձեռքերով կրակ էր բերել բանակցության եկած թուրք պատվիրակներին, որպեսզի վերջիններս իրենց ծխախոտը վառեն, և այդ տեսարանը նրանց ահասարսուռի մեջ էր քցել, և երբ դուրս էին եկել վանքից պատել էին այդ տեսարանի մասին իրենց վերադասերին:

Րաֆֆի

Րաֆֆի (Հակոբ Մելիք-Հակոբյան, 1835, գ. Փայաջուկ, Սալմաստի գավառ, Պարսկաստան – Ապրիլի 25, 1888, Թիֆլիս), հայ գրող, հրապարակախոս, հասարակական գործիչՐաֆֆին ծնվել է հարուստ ազնվականի ընտանիքում, նախնական կրթություն ստացել է տեղի ծխական ուսումնարանում։ Հայրը` Մելիք Միրզան 13 զավակների հայր էր։ 1847-ին մեկնել է Թիֆլիս, ուսանել Կարապետ Բելախյանցի դպրոցում։ 1852-ին ընդունվել է ռուսական պետական գիմնազիայի չորրորդ դասարանը։ Այնտեղ, չորս տարվա ուսումնառության ընթացքում, կազմավորվել են նրա գրական նախասիրությունները՝ Շիլլերի, Հյուգոյի, ռուսական ժամանակակից գրականության գեղարվեստական փորձի վրա։ 1856-ին, գիմնազիայի դասընթացը չավարտած, վերադարձել է Փայաջուկ՝ տնօրինելա գերդաստանի կառավարման գործը։ Սակայն ազգային-հայրենասիրական ռոմանտիկ գաղափարներով տոգորված Րաֆֆին այլ ասպարեզի համար էր նախակոչված։ Իր ծրագրերի իրականացման համար կարևոր նշանակություն տալով «կյանքի ուսումնասիրությանը», 1857–58-ին Րաֆֆին ճանապարհորդել է Պարսկաստանի և Թուրքիայի հայկական գավառներում, գրառել ժողովրդի նիստ ու կացի, բնաշխարհագրական տեղայնության, պատմական հիշատակների վերաբերյալ իր հարուստ տպավ թվականին Րաֆֆին մշտական բնակություն է հաստատում թիֆլիսում և զբաղվում միայն գրական աշղատանքով; Կյանքի վերջին տարիներին աշխատակցում ` Աբգար Հովհաննիսյանի արձագանք թերթին; որությունները, որոնք հետագայում նյութ են տվել նրա ստեղծագործական մտահղացումներին։ 1872 թ. Գրիգոր Արծրունին սկսում է հրատարակել «Մշակ օրաթերթը» որի խմբագրի հրավերով Րաֆֆին դառնում է թերթի մշտական աշխատակիցը։ 1888 թ. ապրիլի 25-ին Րաֆֆին վախճանվում է և նրա աճյունն ամփոփված է Թիֆլիսում Խոջիվանքի հայկական գերեզմանոցում։1860-ականների վերջերին քայքայվել էր Մելիք-Հակոբյանների տնտեսությունը, և գերդաստանը հասել սնանկության եզրին։ 70-ականններ. սկզբին Րաֆֆին հաճախ է եղել Թիֆլիսում, կապ հաստատել ազգային մտավորականության հետ՝ ձգտելով մտնել գրական-հասարակական գործունեության ասպարեզ։

Հայդուկային շարժումը

Արևմտահայ ազգային-ազատագրական պայքարի մեջ մեծ տարածում գտավ հայդուկային կամ ֆիդայական շարժումը: Հայդուկ հունգարերեն բառ է, նշանակում է պարտիզան, ֆիդայի արաբերեն բառ է, նշանակում է անձնազոհ: Հայդուկային շարժումն Արևմտյան Հայաստանում սկսվեց 19-րդ դարի 80-ական թվականների կեսերից, այն իր սուր ծայրով ուղղված էր բոլոր տեսակի ճնշողների և բռնակալների դեմ: Մեծ մասամբ իբրև ճնշող և բռնակալ հանդես էին գալիս քուրդ ռազմական ավագանին՝ ցեղապետերը և թուրք պաշտոնեությունը: Վրիժառու հայդուկի զենքն անհրաժեշտության դեպքում ուղղվում էր նաև հայ մատնիչների դեմ: Չհանդուրժելով լլկանքները՝ հայ գյուղացին մի որևէ քուրդ աղա կամ թուրք ոստիկան սպանելուց հետո թողնում էր տուն, տեղ, ընտանիք և բարձրանում լեռները: Երբեմն՝ մենակ, երբեմն՝ խմբով, կապ պահպանելով շրջակա հայկական գյուղերի հետ, հայդուկներն ապաստանում էին լեռներում: Նրանք անսպասելի հարձակվում էին կառավարական զորքերի, քուրդ հրոսակախմբերի կամ հարկահանների վրա: Հայդուկային խմբերն առաջնորդվում էին չգրված օրենքներով, այնտեղ տիրում էր երկաթյա կարգապահություն: Առաջին հայդուկներից էր 1869թ. ծնված Արաբոն (Առաքել Մխիթարյան), որը, չհանդուրժելով քուրդ ցեղապետերի վայրագությունները, որոշեց նրանց պատասխանել «ակն ընդ ական»: Նա հանդուգն էր, արի, վեհանձն, պաշտպանում էր հասարակ գյուղացուն՝ անկախ ազգությունից: Կողոպտում էր հարուստների ունեցվածքը, բաժանում անխտիր բոլոր գյուղացիներին: Կովկասից զենք տեղափոխելու ժամանակ Արաբոյի 16-հոգանոց խումբը շրջապատվեց թշնամու կողմից, և բոլորն էր զոհվեցին:Ֆիդայական շարժումները վերելք ապրեցին, երբ նրանց գործունեությունն սկսեցին ղեկավարել ազգային կուսակցությունները:Հայդուկային շարժման ականավոր դեմքերից էր Արմենակ Ղազարյանը. ծնվել է 1864թ. Սասունի Ահրոնք գյուղում: Իբրև ֆիդայի նա հայտնի դարձավ Հրայր, Դժոխք, Ուրվական անուններով: Նրա նպատակն էր ոչ թե ստեղծել ֆիդայական խմբեր, այլ առաջացնել համաժողովրդական շարժում: Լեռ բարձրանալու փոխարեն նա շրջում էր գյուղից գյուղ ըմբոստության ոգին ժողովրդի մեջ տարածելու համար: Հենց որ ՀՀԴ-ն իր գործունեությունն սկսեց Տարոնում, Հրայրն ընդունվեց նրա շարքերը: Նա թղթակցում էր և' «Հնչակին», և' «Դրոշակին», պախարակում նրանց միջկուսակցական տարաձայնությունները:

Աղբյուր Սերոբ (1864-1899)

«Ո՞վ էր Սերոբը, Աղբյուր մականված սողորդցի այդ հանրածանոթ գյուղացին, որի առջև սասանում են երկու ամբողջ գավառներ, որի անունով թնդում են Բաղեշի և Խլաթի լեռներն ու ձորերը…»Քրիստափոր ՄիքայելյանԱղբյուր Սերոբը (Վարդանյան) ֆիդայական շարժման առաջին սերնդի գործիչներից է:Ժողովուրդը նրան անվանել է Աղբյուր Սերոբ, այսինքն՝ կյանք պարգևող Սերոբ:Նա հայտնի է նաև Նեմրութի հսկա, Նեմրութի Ասլան անուններով:Աղբյուր Սերոբ (իսկական անունը՝ Սերոբ Վարդանյան, 1864, գ. Սոխորդ (Բիթլիս) – 1899, նոյեմբերի 1, Գելիգուզան (Սասուն)), ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ, ֆիդայի, ՀՅԴ կուսակցության անդամ: Հայոց հինավուրց Տարոնո աշխարհի Ախլաթ (Խլաթ) գավառի Սողորդ գյուղի համբավավոր, հարուստ Խչեի տոհմից էր Սերոբը (Սերոբ Վարդանյան), ծնված 1864 թ.։ Սերոբը Վարդանյանների գերդաստանի չորս որդիներից կրտսերն էր։ Մանուկ հասակից սիրում էր շրջել հայրենի Նեմրութի լանջերին, ապրել սարերի ու լեռների շնորհած ազատությամբ։ Բնատուր որսորդ էր. մի զարմանալի հատկություն՝ բնորոշ մեծ հայդուկներին։ Որսորդության մեծ սիրահար էին Նիկոլ Դումանը, Գևորգ Չաուշն ու Սեբաստացի Մուրադը։Տասնութ տարեկանում ավագ եղբայրը՝ գյուղի ռես Մխեն Սերոբին նվիրում է հրացան և դաշույն, և նա ամբողջությամբ նվիրվում է որսորդության, ամեն օր սարերից վերադառնում հարուստ որսով։Նա բարձրահասակ էր, բնականից օժտված ֆիզիկական հրաշալի տվյալներով, իսկ լեռներում անցկացրած ազատ կյանքը, որսորդությունն ու ձիավարժությունը մեծապես նպաստեցին ձևավորելու ապագա մեծ ռազմիկին բնորոշ ֆիզիկական հզոր կոփվածք, բնության տարերքներին դիմագրավելու ուժ և անվրեպ նշանառուի հմտություն։ Նա մանկությունից տեսավ հայ գյուղացու իրավազուրկ, թշվառ վիճակը, և այդ ամենը նրա անաղարտ հոգում սերմանեցին հայության ազատությունը բռնադատող ամեն կարգի անարդարությունների դեմ պայքարելու բուռն ձգտում։Երբ բոլորում է Սերոբի 21 տարին, Պոլսից գյուղ է վերադառնում ազգային կյանքով տարված, ուսյալ հորեղբայրը՝ Առաքելը։ Հորեղբորը հիացմունք են պատճառում եղբորորդու հրաշալի ֆիզիկական կատարելությունը, հրազենին տիրապեւոելու անզուգական վարպետությունն ու բնատուր ընդունակությունները։ Եվ մի օր էլ, երբ Սերոբը վերադառնում էր սարերից՝ որսի հերթական զոհը շալակին, հորեղբայրը դիմում է նրան. «Սերոբ, իրաւ դան լաւ, կտրիչ որսորդ ես, նշան բռնած տեղը կը գամես, բայց բաւական չէ վայրի գազաններ որսալ, ատիկա հեշտ է, երբեմն մարդ գազաններ ալ որսալու է»։Հորեղբայրը հայրենասիրական գաղափարներ ու պայքարի ոգի է սերմանում նրա հոգում։

Նեմեսիս գործողություն

«Նեմեսիս» - գործողություն, որի նպատակն էր պատժել 1915 թվականի Հայոց Ցեղասպանությունը կազմակերպող և իրականացնող Երիտթուրք (Միություն և Առաջադիմություն կուսակցություն) պարագլուխներին, 1918 թվականի Բաքվի հայկական ջարդի կազմակերպիչներին և թուրքերի հետ համագործած հայ դավաճաններին: Կազմակեպել է Հայ Հեղափոխական Դաշնակցությունը: Նեմեսիսկամ Նեմեզիս (հուն. Νέμεσις) է կոչվել հին հունական վրեժխնդրության աստվածուհու անունով:Գործողության կատարման որոշումը կայացվել է 1919 թվականին Երևանում Հայ Հեղափոխական Դաշնակցության IX ընդհանուր ժողովում, որոշվել է ի կատար ածել երիտթուրք (Միություն և Առաջադիմություն կուսակցություն) պարագլուխների նկատմամբ դատավճիռը: Նշվել է ցեղասպանության հանցագործների 650 անուն, որոնցից առանձնացվել են 41 գլխավոր հանցագործները: «Նեմեսիս » գործողությունն իրականացնելու համար ստեղծվել են պատասխանատու մարմին (ղեկավար` ԱՄՆ-ում Հայաստանի Հանրապետության ներկայացուցիչ Արմեն Գարո) և հատուկ Ֆոնդ (ղեկավար` Շահան Սաթճակլյան): Գործողության օպերատիվ ղեկավարությունն ու նյութական ապահովումը իրագործելու էին Շահան Նաթալին ևԳրիգոր Մերջանովը: Հանցագործներին հայտնաբերելու գործը ղեկավարելու էր Հրաչ Փափազյանը, որը որպես թուրք ուսանող կարողացել էր թափանցել երիտթուրք վտարանդիական բարձր շրջաններ: «Նեմեսիս» գործողությունը նախապատրաստվել է մանրամասնորեն: Գործուղության կազմակերպչական կենտրոններն էին Կոստանդնուպոլսի «Ճակատամարտ» և Բոստոնի «Դրոշակ» թերթերի խմբագրատները: Վրիժառուների խմբերը յուրաքանչյուրում 3-5 մարդ, հետապնդելու էին կոնկրետ հանցագործին և հարմար պահին դատավճիռն ի կատար էին ածելու:

Խանասորի արշավանք

Խանասորի արշավանքը հարձակում էր քրդական մազրիկ ցեղախմբի վրա հայ ազատամարտիկների կողմից հուլիս 25, 1897 թվին։ Այն կազմակերպվել ու կատարել էր Հայ Հեղափոխական Դաշնակցությունը։ Հասնելով հաղթանակի, հայ ֆիդայիները վերացրեցին մազրիկ ցեղախմբի ազդեցումթյունը Վանի շրջանում։1896-ին, քյուրդ մազրիկ ցեղախումբը, սուլթան Աբդուլ Համիդի («Արյունոտ սուլթան»-ի) հրամանով, Վանի հայոց ինքնապաշտպանության ժամանակ հարձակումներ էր կատարել հայ մարտիկների դեմ։ Հետագայում, Նիկոլ Դումանը առաջարկեց ՀՅԴ-ի զորախմբին վրեժխնդրությունկատարել և կազմակերպել արշավանք դեպի Խանասոր, որտեղ և քոչում էր քրդական մազրիկ ցեղը։1897 թ. հուլիսի 25-ին, արշալույսին, մոտ 250 ֆիդայիներ Նիկոլ Դումանի, Խանասորա Վարդանի և Իշխան Արղությանի գլխավորությամբ անակնկալորեն հարձավեցին մազրիկ ցեղի վրա։ Հայ մարտիկներին հաջողվեց կոտորել մազրիկ զինյալների մեծամասնությունը, սակայն հայերը խնայեցին կանանց ու երեխաներին։ Մազրիկ ցեղի հրամանատարը՝ Շարաֆ Բեկը՝ կանացի հագուստ հագած փախավ մարտից։ Արշավանքը ավարտվեց 1897-ի հուլիսի 27-ին։Խանասորի Արշավանքը հաղթական ավարտ ունեցավ հայերի համար։ Արշավանքն ինքնավստահություն ներշնչեց հայ ֆիդայիններին, որոնք երկար ժամանակ հարձակումներին էին ենթարկվում «Արյունոտ սուլթան»-ի զորքերի և քուրդ քոչվոր ավազակախմբերի կողմից։ Արշավանքի ընթացքին, 25 հայեր զոհվել են, որոնց շարքերում էր նաև ՀՀԴ հիմնադիր՝ Ռոստոմ-ի եղբայրը՝ Կարոն։ ՀՀԴ-ն մինչ օրս տոնում է Խանասորի Արշավանքի տարելիցը։

Անդրանիկ Օզանյան

 Անդրանիկ Թորոսի Օզանյան կամ Զորավար Անդրանիկ, Անդրանիկ Փաշա (Փետրվարի 25, 1865 - Օգոստոսի 31, 1927), հայ ֆիդայապետ(հայդուկապետ), զորահրամանատար և Ազգային հերոս։ Հայ ազատագրական շարժման խորհրդանիշներից մեկը։Անդրանիկ Թորոսի Օզանյանը ծնվել է 1865 թ.՝ Արևմտյան Հայաստանի Շապին Գարահիսար քաղաքում։ Տեղի Մուշեղյան վարժարանն ավարտելուց 1 տարի անց բանտարկվում է հայ բնակչությանը ահաբեկող ժանդարմին ծեծի ենթարկելու համար։ Բանտից հաջող փախուստ իրականացնելով՝ Անդրանիկը տեղափոխվում է Կոստանդնուպոլիս, բայց շուտով վերադառնում է Արևմտյան Հայաստան, իսկ հետո էլ ուղևորվում է Ղրիմ ու Կովկաս՝ հայկական մարտական ջոկատներին զենք հասցնելու համար։ Արևմտյան Հայաստանում Անդրանիկը մտնում է հայտնի ֆիդայի Սերոբ Վարդանյանի (Աղբյուր Սերոբ) պարտիզանական ջոկատը և դառնում թուրքական ջարդարարների ու կանոնավոր բանակային զորամասերի դեմ պայքար մղող մի քանի պարտիզանական խմբերի ճանաչված ղեկավարը։ Գլխավորել է Սերոբին սպանող Բշարե Խալիլի սպանությունը, 1901 թ. Առաքելոց վանքի կռիվները։ 1902-1904 թթ. Անդրանիկի ջոկատները թուրքերի և քուրդ մահմեդականների դեմ մարտեր էին մղում Սասունում, Տարոնում և Վասպուրականում։ 1905 թ.-ին Անդրանիկն անցավ Կովկաս, որտեղ հայկական ազգային շարժման երևելի գործիչների հետ քննարկում էր օսմանյան լծի դեմ հետագա պայքարի հարցերը։ Դրանից հետո Անդրանիկը մեկնեց երկարատև ճանապարհորդության, որի ընթացքում այցելեց Ֆրանսիա, Շվեյցարիա, Բելգիա, Անգլիա, Բուլղարիա և Իրան՝ հանրությանը տեղեկացնելով Արևմտահայաստանի հայերի ազգային-ազատագրական պայքարի ու դրա հետ կապված զենքի ձեռք բերման անհրաժեշտության մասին։ Բուլղարիայում Անդրանիկը գրեց իր «Մարտական հրահանգները»` ընդհանրացնելով պարտիզանական պայքարի փորձը։ Հետագայում այդ փորձը լավ ծառայեց բուլղարացիներին՝ Առաջին Բալկանյան պատերազմի ժամանակ։ 1912-ին Անդրանիկը հայ կամավորներից կազմակերպեց վաշտ, որը մտավ բուլղարական բանակի աշխարհազորի կազմի մեջ։ Հայ ռազմիկները հերոսություն ցուցաբերեցին Միսթանլի, Ուզուն, Մերեֆտե, Շար-Կիո և այլ քաղաքների համար մղված մարտերում։

«Բռնաբարված» Գիտակցություն

Էդգար Վարդանյան

Մտնում ես համացանց, բացում օրվա լուրերը,ու միանգամից սկսվում է արշավը քո գիտակցության վրա, ընդ որում այդ արշավը ուղղակիորեն «բռնաբարում» է քո ենթագիտակցությունը: Եկեք ուղղակի հետևենք էլեկտրոնային կայքերում տեղ գտած հոդվածների վերնագրերին և դրանց գերակշռող մասի մոտ կնկատենք հետյալ բառերի լայն գործածություն ` բռնաբարել, երկրաշարժ, զոհեր, ավտովթար, սպանել, գողանալ, հիվանդություն, հետույք, կրծքեր, վիրահատություն, նորից կրծքեր, արյունապղծություն…..ու այսպես շարունակ: Մտեք ցանկացած կայք, ու դիտեք օրվա, շաբաթվա, ամսվա ամենաշատ դիտում ապահոված հոդվածները: Ու փորձեք այդ ամբողջից պեղել գոնե հինգ հոդված որոնք ունեն ուսուցողական, ճանաչողական բովանդակություն: Վստահ եղեք ` երբեք չեք կարողանա: Ու այսպես ինչքա՞ն, ինչքա՞ն պետք է ընթերցենք Վազգենի կամ Սիրուշի բռնաբարելու կամ բռնաբարվելու մասին լուրերը, ինչքան պետք է կարդանք ավտովթարների ու դժբախտ դեպքերի, Քարդաշյանական բարեմասնությունների մասին: Այս ցածր ու բացասական մթնոլորտը, որ տիրում է մամուլում, եթերում անդրադառնում է մեր առօրյայի վրա: Իմացեք ամեն բան որ կատարվում է մեր հետ, դա մեր մտքի արգասիքն է: Լրջորեն խորհեք այս մասին: Ուղղակիորեն շրջանցեք վերը բնութագրվող հոդվածները:

Սերգեյ Վարդանյանը ու մամոնտի ոսկորները

1993 թվականին «Nature» անսագիրում տեղ գտավ հոդված, Վրանգելի կղզում կատարված բացահայտման մասին։Արգելանոցի հայազգի աշխատող Սերգեյ Վարդանյանը գտել էր 7ից-3.5 հազար տարվա մամոնտների ոսկորներ։ Հետագա ուսումնասիրությունները ցույց տվեցին, որ այդ մամոնտներից մեկը կենդանի էր և ապրում էր Վրանգելի կղզում, երբ արդեն կառուցված էին  եգիպտական բուրգերը, և անհետացել էր միայն Թութանհամոնի կառավարման տարներին(1335-1337 մ.թ.ա.)։ Հայկական տարածքում նունպես հնում ապրելիս են եղել փղեր, ռնգեղջյուրներ, մամոնտներ, որոնք անհետացել են երկրի սառցակալումներից հետո, մոտավորապես 10- հազար տարի առաջ ։ Անհետացել է նաև անձավային արջը։ 1928 թվականի մայիսին Գյումրիի մոտերքում մամոնտի, հսկա եղջերուի և նախնադարյան ցուլի ոսկորնեի հետ գտնվել են նաև անձավային արջի ոսկորներ, որոնցից պարզվում է, որ արջերն ունենցել են 4 մետր բարձրություն, օժտված ահարկու ուժով։Ներկայիս կովկասյան վիթխարի արջը նրա մոտ քոթոթ կթվար։

Յոսեմիթե ազգային պարկը և 2700 տարեկան ծառը

Իր հրաշագեղ ջրվեժներով և լեռնագոյացություններով հայտնի ԱՄՆ-ի Յոսեմիթե ազգային պարկը նշանավոր է նաև նրանով, որ ներառում է աշխարհի ամենախոշոր և առավել երկարակյաց ծառերի՝ հսկայական սեկվոյաների (Սիեռա ռեդվուդ) երեք պուրակներ։

Հսկայական սեկվոյան կարող է ապրել 3000 տարուց ավելի և հասնել 225-270 ոտնաչափ (75-90մ)`Ազատության արձանի կրկնակին՝ չհաշված պատվանդանը։ Նրանց բնի տրամագիծը կարող է հասնել 33 ոտնաչափ (11մ)։ Այս մասին է վկայում Վավոնայի ծառ-թունելը Յոսեմիթեի ամենամեծ «Մարիապոզա» պուրակում։ Թունելը ծառի մեջ հատվել է 1881 է. , և հետագա 88 տարիներին ավտոմեքնաներն ու փոստակարքերը երթևեկել են բացվածքով, մինչև որ 1996 թ. ծառը տապալվեց։ «Մարիապոզա» պուրակի այլ հրաշքներից են Հսկա գրիզլին, որը, շուրջ 2700 տարեկան է այժմ կենդանի ամենամեծահասակ սեկվոյան, և Կալիֆորնիա ծառ-թունելը, որի բնի միջոցով մարդիկ զբոսնում են՝ սկսած 1895-ից։ Ընդհանուր առմամբ «Մարիպոզա» պուրակում աճում է շուրջ 500 սեկվոյաներ, և հսկա աշտարակները տարեկան հյուրընկալում են ավելի քան 3 մլն այցելու։

Աղբյուր` "Աշխարհի Հրաշալիքները" գիրք

Եգիպտական բուրգերի առեղծվածը

Դավիթ Պետրոսյան

Չնայած գիտնականների բազմամյա ջանքերին նրանցից ոչ ոք ի զորու չէ ճիշտ պատասխանել Քեոփսի բուրգին վերաբերվող ամենահասարակ հարցերին։ Օրինակ, ինչքա՞ն էր նրա սկզբնական բարձրությունը, հիմքի կողմերի երկարությունը, կառուցման ժամանակը, նման երևակայական կառույցի կերտման նպատակը, և վերջապես, ինչպ՞ս կառուցվեցին Գիզայի հովտի բուրգերը, նույնսիկ միանաշանակ պատասխան չկա, թե դրանք ու՞մ կողմից  կառուցվեցին։ 
Սկսենք ամենահասարակ և անվիճելի, չնայած ինչ որ տեղ ոչ պակաս հանելուկային փաստից։ Քեոփսի բուրգի դիրքը երկրի բևեռների նկատմամբ խոսում է եգիպտացիների ճարտարապետաշինարարական և աստղագիտական բարձր գիտելիքների մասին։ Ինչպես նկատաում են հետազոտողները ոչ մի զուգադիպության մասին խոսք լինել չի կարող։ 1925 թ. Ճշգրիտ չափումների արդյունքում առաջ եկավ անհավատալի փաստ. Բուրգը գրեթե անսխալ ցույց է տալիս հյուսիսային բևեռը։ Նրա դիրքի տարբերությունը հյուսիսային բևեռից ընդամնեը 3 րոպե 6 վայրկյան է։  Համեմատության համար բերում եմ այն փաստը, որ 1577 թ. Դանիացի հանճառեղ աստղագետ Տիխո Բրագեն երկար ու բարդ հաշվարկներով Օրանիենբուրգի աստղադիտարանը ցանկանում էր ուղղել այնպես որ, այն «նայի» դեպի հյուսիս։ Բայց միևնույնն է , արդյունքում սխալվեց 18 րոպեյով։ Ավելին, հին եգիպտացիների ստացած փոքրագուն տարբերությունը այժմ բացատրվում է հազարամյակների ընթացքում հենց հյուսիսային բևեռի շեղումով։ Հետազաոտողները այդ ճշգրտության նկատմամաբ եգիպտացիների ձգտումը, որը բարձր քաղաքակրթության արդյունք է, գտնում են ամեն ուր, այդ թվում և բուրգի հիմքի չափերի մեջ։ Բուրգի քառակուսի

Բաց նամակ հայ երիտասարդին

Էդգար Վարդանյան

Բարեւ: Ես էլ քեզ նման երիտասարդ եմ: Ուսանող եմ: Քեզ նման ունեմ կյանքի նպատակներ, երազանքներ, որոնք կփորձեմ իրականացնել: Ես էլ քեզ նման սիրում եմ զվարճանալ, սիրում եմ ընկերուհուս հետ հաճելի ժամանակ անցկացնել, սիրում եմ տարբեր տեսակի զվարճանքներ, ընկերային հաճելի հանդիպումներ, մի խոսքով բնական մարդ եմ քեզ նման: Սակայն իմ եւ քո մեջ մեկ տարբերություն կա: Ես Հայ եմ, բայց դու ոչ՛:

Չծիծաղես, լուրջ եմ ասում: Հայրդ կամ մայրդ հայկական անուն են կրում, ապրում ես Երեւանում կամ Մեղրիում, Շուշիում կամ Աշոցքում, քիչ թե շատ հայերեն ես խոսում, սակայն այդ բոլորը երկրորդական են, անիմաստ: Գիտե՞ս ինչու: Որովհետեւ ես Հայ կկոչեմ միայն նրան ով գիտե հայեցի ապրելու «արվեստը»: Հայ կանվանեմ նրան ով հետաքրքրված է հայկական հարցով ու կպայքարի նրա համար: Հայ չեմ ասում նրան, ով լավ Հայոց պատմություն է գլխում ամբարել եւ միայն դրանով սահմանափակվել: Հայ կկոչեմ նրան, ով գիտի մի կողմ դնել հաճույքն ու սեփական շահերը, հայության շահերի համար: Հայ կկոչեմ նրան, ով մի կողմ կդնի ակումբներն ու խաղատները, խրախճանքի համար նախատեսված վայրերը գնալը եւ կզբաղվի ազգային հիմնահարցերով: Հայ չեմ կոչում նրան, ով մի երկու գռոշի համար ուրանում է իր հավատքը անդամակցելով այս կամ այն օտար վարդապետություններին, կամ թե ազգային շահերի համար է պայքարում, բայց իրականում այս կամ այն պետության հատուկ ծառայությունների գործակալն է եւ նրանց շահերի դրոշակակիրը:

Ատում եմ այն հայերին, ովքեր ձեւացնում են թե Հայ են, բայց ներքուստ անազգ աշխարհաքաղաքացիներ են: 

Կներես հայրենակից, եթե վիրավորեցի, բնավ դա չէր իմ նպատակը: Ես Հայ եմ, եւ ցանկանում եմ քեզ էլ տեսնել որպես Հայ մարդ:

Հայ երիտասարդ